Een scharnier plaatsen - video tutorial

Volledige handleiding een scharnier plaatsen

• Jan van der Peet
  Vakdocent bouw Hoofdvaart College
  
  Vooral voor degene die wel eens een raampje of een deur in een kozijn wil maken, moet je weten hoe een scharnier, en ik heb hier een scharniertje meegenomen, hoe je dat op een goede manier in kunt hakken.
• Ik heb hier ook, als voorbeeld, een stukje kozijnstijl en een balkje dat u zou kunnen zien als een raam of een deurtje.
  Ik wil laten zien hoe je in dit balkje twee scharnieren moet hakken.
• Ja om dit in te kunnen hakken hebben we goed gereedschap nodig.
  Vooral de beitels moeten heel erg scherp zijn om netjes het scharnier in te kunnen hakken.
• Een scharnier bestaat uit twee bladen, die kunnen draaien. Scharnieren heet het dus.
  Die twee bladen kun je uit elkaar halen. Dan heb je één blad met 3 knopen en één blad met 2 knopen.
• Het blad met de 3 knopen zet je als eerste op het kozijn. Het blad met de 2 knopen komt dus straks aan de deur of het raam.
  In dit geval bij mij doe ik het blad met de 2 knopen aan het oefenbalkje.
• Nu gaan we eerst het scharnier aan het kozijn aftekenen.
  Meestal hou je als volgt aan: je scharnierblad komt 10 centimeter vanaf de bovenkant van je kozijn.
• Tien centimeter van de bovenkant van het kozijn zetten we een streepje waar de scharnier komt.
• Ik pak het blad erbij. Dit is dus de bovenkant van het scharnierblad. Hier moet dus het scharnierblad komen. Maar om ‘m nu netjes af te schrijven draai ik het blad even om en gebruik ik de knopen tegen het kozijnstijl.
• Ik leg het blad precies op die 10 centimeter streep en ik kan dus een rechte haakse lijn zetten precies langs het blad. Ik heb er wel een hele scherpe potlood voor nodig.
• Nu hebben we de lengte van het scharnier afgetekend en nu gaan we de breedtemaat aftekenen. Om dit zuiver te doen moet de voorkant van dit blad gelijk liggen met het hout.
• Nu heb ik deze maat om netjes de breedte af te tekenen.
• Nu heb ik de lengte en de breedte van dit blad op het kozijn afgetekend, maar nu de diepte nog. De dikte van het blad moet uit het hout gehakt worden, dus nu ga ik de diepte afschrijven.
• Ik zet even het balkje op z’n kant en ik hou het blad gelijk met het hout. Dan kan ik een streepje zetten en ik doe het aan deze kant ook, een klein streepje, voor de diepte.
• Nu kan ik een rechte streep maken.
• Zo heb ik van dit scharnier de diepte, de breedte en de lengte afgetekend.
  Nu zou ik ‘m uit kunnen gaan hakken.
  
  Op dezelfde manier ga ik ook het tweede scharnier zo aftekenen.
• We zijn nu zo ver om het scharnier in het hout te hakken. Ik heb het hout geklemd op de werkbank, zodat ie goed vast staat, en zijn we zo ver om met de beitel het te gaan uithakken. Een beitel heeft een rechte en een schuine kant. Hij is heel scherp geslepen.
• De rechte kant zetten we nu bijna tegen het streepje aan de binnenkant van het scharnier wat we afgetekend hebben. Ik zet ‘m rechtop en ik tik ‘m, iets van het streepje af, netjes in……
• …..tot aan de voorkant de diepte er op staat. Dan de rest van de breedte.
  Dit doe ik aan de andere kant ook. Op dezelfde manier, rechtop.
• Zoals u ziet heb ik met m’n beitel dwars op de houtdraad kunnen hakken. Dat is minder schadelijk of gevaarlijk dan als ik de lengte van het scharnier inhak.
  Dat doe je op de lengte van de houtdraad en dan moet je voorzichtiger inhakken, om het eventueel splijten van het hout te voorkomen.
• Ik zet weer m’n beitel met de rechte achterkant iets van het streepje af en ik hak ‘m voorzichtig in. En nog een keer..en nog een keer.
• Een hele handige manier om te zorgen dat we goed op diepte van het blad blijven hakken, is het hout in kleine plakjes voor te hakken. Je houdt de beitel met de schuine kant op het hout en tik ‘m voorzichtig in tot de diepte van het streepje. Ook de achterkant gelijk.
• En zo doe ik iedere keer wat ik eruit wil hakken in plakjes hakken.
• Het laatste stukje van het scharnier hak ik andersom in.
  Eerst ga ik de twee buitenkanten veiligstellen.
  Hier deze kan zelfs al met de vinger afbreken.
• De platte kant van de beitel houden we nu tegen het diepte streepje van het scharnier.
  Achterkant tegen het streepje aan….waar we nu op moeten letten, laat je hand rusten op het hout en zorg dat je je beitel recht op het hout hebt.
• Dus niet te veel zo naar de diepte, want dan ga je te diep hakken, of te schuin zo. Probeer ‘m voor je gevoel recht te houden.
• En nu heel voorzichtig inhakken naar achteren toe. U ziet hij breekt redelijk goed af bij de diepte die ik al had ingehakt. En we verplaatsen de beitel weer voor het laatste stukje. U ziet, hou de beitel vlak!
  Schoonblazen, losse stukken weghalen en eens kijken hoe ver we nu zijn gekomen.
• Nu gaan we kijken of we goed gehakt hebben. Ik gebruik m’n scharnierzijkant om te kijken of ik vlak gehakt heb. Nee, je ziet dat er nog een bult zit. Die wil ik eerst weg hebben.
• Dan pak ik de beitel weer om de bult voorzichtig weg te halen. Weer met de vlakke kant naar beneden, zie ik dat ik hier redelijk recht ben en hier een bultje had gezien en ik gebruik m’n beitel als een mesje om voorzichtig het bultje weg te snijden. Het lijkt makkelijk maar oefening baart kunst. Misschien is het ook handig als u eerst een keer op een stukje hout oefent, want zo in ene zal het niet zo makkelijk zijn. Dit kun je alleen doen als je een hele goede scherpe beitel hebt.
• Nu gaan we kijken of ie past. En verdraait, al zeg ik het zelf, hij past keurig erin.
  Nu gaan we ‘m vastzetten met één schroefje.
• Daarvoor hebben we nodig een priem of als je die niet beschikbaar hebt kun je ook een spijker gebruiken om het schroefje zuiver in het midden van het gat te zetten. Precies in het midden van het gaatje zet ik maar één schroefje vast. De priem rechtop en een gaatje voorprikken. Is het nou heel hard hout dan zul je met een heel klein boortje het gat voor moeten boren.
• Dit is zacht vurenhout dus daar kan ik nu zo in ene een schroefje indraaien. Ik zet ‘m expres maar met één schroefje vast want stel dat ik straks alles gemonteerd en klaar heb en toch nog iets moet verplaatsen, dan hoef ik maar één schroef los te draaien en heb ik nog maar één gaatje voorgeboord.
  Ik gebruik een schroefmachine, het kan natuurlijk ook met een sterschroevendraaier, en ik zorg dat ik recht naar beneden het schroefje vastzet.
• De schroefkop moet netjes in de verzinkkant van het blad vallen.
  Zo hakken we ook het tweede scharnier op maat.
  
  Nu gaan we met het andere balkje ook de scharnieren afschrijven.
• Daarvoor zet ik het kozijnstijltje rechtop. Het balkje erbij en als dat normaal een raam of deur zou zijn dan moet het ruimte onder en boven hebben om te draaien.
• Ik zorg eerst dat er onder een hangkier is van ongeveer 3 millimeter (daar kan ik m’n scharnierblad voor gebruiken of een schroevendraaier) en ik zorg dat er boven een kier is van 3 millimeter.
  Nu heb ik de precieze maat hoe dit balkje afgehangen moet worden bij deze scharnier.
• Nu moet ik zuiver deze maat, van de lengte van het scharnier, overhalen op dit balkje. Goed vasthouden…..streepje bovenkant en onderkant scharnier.
• Nu heb ik dus op het balkje kleine streepjes gezet van beide scharnieren waar ze moeten komen.
• Ik ga weer met het blad de lengte van het scharnier afschrijven door ‘m precies op die streepjes te zetten. Beide kanten.
  Ook bij het tweede scharnier.
• Ik heb nu de lengte van het scharnier en nu moet ik de goede breedtemaat van het scharnier nog bepalen. Dat ga ik als volgt doen.
• Om de breedte van het scharnier op het balkje moet ik op het kozijn meten hoe groot deze afstand is.
  Ik zie dat dit 11 millimeter is tot de achterkant van het blad.
• Nu zou deze achterkant van het blad dus 11 millimeter moeten zijn, maar let op, want het moet altijd kleiner zijn dan de achterkant bij het kozijn. Twee millimeter kleiner is de standaardmaat.
• Dus in plaats van 11 millimeter doe ik deze achterkant 9 millimeter. Ik zet aan het begin een streepje op 9 millimeter en ik zet hier aan de andere kant een streepje op 9 millimeter.
• Met het blad van het scharnier kan ik weer een rechte lijn tussen de twee streepjes trekken. Het is heel belangrijk dat deze maten van de achterkant goed overgenomen worden, want ik zal u laten zien hoe het ook fout kan gaan.
  Ik heb hiervoor ook een voorbeeld gemaakt waaraan u ziet wat er fout zou kunnen gaan.
• Deze achterkant van het raam naar het kozijn is veel te ruim.
• Dat komt ook omdat de achterkant van dit scharnierblad en dit scharnierblad geen 2 millimeter verschilt maar veel meer.
• Bij dit voorbeeld wil het raam niet dicht, het is veel te krap gemaakt.
• Dat komt weer omdat deze achtermaat van dit scharnier naar dat scharnier 2 millimeter te groot is gemaakt.
• 
  Bij het bovenste voorbeeld hangt het op een goede manier. U ziet dat ie een kleine 2 millimeter vrij is van de kozijnsponning….
• ….. en dat komt omdat deze maat 11 millimeter en deze maat 9 millimeter, dus
  2 millimeter kleiner is.
• Ik heb ondertussen ook de twee scharnierbladen aan het balkje gezet en we gaan nu kijken of ie past.
  En hij past er ineens keurig in.
  Nu gaan we de scharnierpen erin tikken.
  Uiteraard met de kop naar de bovenkant van het kozijn.
• Dat wil niet makkelijk omdat ik ‘m iets naar voren moet schuiven. De knopen moeten één lijn zijn.
  
  Dan de onderste. Ook weer de knopen op één lijn schuiven.
• 
• En nu gaan we eens kijken of ie mooi draait.
  Keurig, zonder dat ie piept, kraakt of te zwaar wil draait ie soepel dicht.
  Ook de naad van een kleine 2 millimeter vanaf het kozijn.
  Nu alles keurig op z’n plaats zit ga ik de laatste schroeven er precies in monteren.
• Mocht het nou toch nog iets verplaatst moeten worden omdat het niet helemaal zuiver past, kan ik u ook nog laten zien hoe je dit op kunt lossen.
• Ik haal bijvoorbeeld dit schroefje ietsje los want ik wil dit blad iets naar buiten geschoven hebben. Het schroefje hoeft er niet helemaal uit, als de kop maar uit het verzonken gedeelte is.
• Ik schuif het blad iets naar voren, bijvoorbeeld dat ene millimetertje, en dat is nou het voordeel dat het nog niet afgeschroefd is want nu heb ik hier nog twee gaten over om ‘m precies opnieuw te schroeven.
  Precies weer in het midden een priemgaatje…..
• ….. een schroef erin, recht naar beneden erin draaien. U ziet hier met die ene schroef al dat ik ‘m een millimeter naar voren heb kunnen schuiven. Nu zet ik eerst deze ook vast.
• En nu kan de eerste schroef weer in hetzelfde gat naar beneden geschroefd worden. Zo heb ik het scharnier een millimeter versteld.